Streita

Hvað gerist í líkamanum þegar við finnum fyrir streitu?

Þegar við teljum okkur vera í hættu undirbýr líkami okkar sig til að takast á við hættuna. Þetta lífeðlisfræðilega streituviðbragð kallast berjast-eða-flýja viðbragðið (fight-or-flight response) og er svörun líkamans við einhvers konar streituvaldi.

Þegar við stöndum frammi fyrir hættulegum aðstæðum getum við barist (þ.e. tekist á við óttann) eða flúið (þ.e. forðast óttann). Þetta viðbragð þjónaði mikilvægum tilgangi áður fyrr þegar forfeður okkar lentu í hættulegum aðstæðum, t.d. andspænis villtum dýrum. Ef að ljón varð á vegi þeirra þurftu þeir annað hvort að flýja ljónið eða berjast við það. Þannig að þetta viðbragð gerir okkur kleift að takast á við mögulega hættu. Þó að ólíklegt sé að við hittum villt dýr á förnum vegi hefur hættan breyst. Við upplifum t.d. hættu þegar mikið álag er á okkur, þegar við þurfum að fara í búð eftir vinnu með börnin eða þegar við þurfum að skila mikilvægu verkefni í skólanum.

Þegar að við teljum okkur vera í hættu finnum við fyrir streitu og líkamsstarfsemi okkar breytist. Líkaminn framleiðir streituhormón og við finnum fyrir ýmsum líkamlegum einkennum sem er ætlað að hjálpa okkur að takast á við hættulegar aðstæður:

• Hraðari hjartsláttur. Hjartað slær hraðar sem leiðir til þess að blóðið rennur hraðar um æðar okkar.
• Doði og/eða kuldi í höndum og fótum. Blóðið fer úr ystu útlimunum (fingrum og tám) og andlitinu og færist til stóru vöðvanna. Okkur getur þá orðið kalt á útlimunum.
• Hraðari öndun. Öndunin verður hraðari (og oft grynnri) svo súrefnisupptaka líkamans aukist og við fáum meiri orku. Það getur leitt til oföndunar, andþyngsla, svima, brjóstverks, kökk í hálsi, köfnunartilfinningar og erfiðleika með að kyngja. Það veldur okkur þó engri líkamlegri hættu.
• Vöðvaspenna. Vöðvarnir spennast svo við séum fljótari að bregðast við. Við stífnum oft í öxlunum, finnum fyrir titringi eða skjálfta, fáum hausverk eða finnum fyrir öðrum verkjum.
• Sviti. Við svitnum svo að líkaminn geti kælt sig. Þess vegna fáum við oft kulda- eða hitahroll eða svitnum í lófunum.
• Meltingartruflanir. Líkaminn slekkur á meltingarkerfinu. Blóðið fer frá meltingarkerfinu og til stóru vöðvanna sem getur leitt til munnþurrks, ógleði, fiðrings í maganum eða niðurgangs.
• Einbeitingarerfiðleikar. Skynfærin skerpast og við erum meira á varðbergi sem getur leitt til sjóntruflana. Athyglin fer að hættunni og hugsunin verður hraðari sem hjálpar okkur að taka hraðar ákvarðanir. Því getur verið erfitt að einbeita sér að öðru.
• Önnur einkenni. Önnur líkamleg einkenni geta verið þreyta, svefnerfiðleikar, máttleysi, skjálfandi rödd, spennt raddbönd, roði, tíð þvaglát og​ minni kynhvöt. Að auki getur fólk fundið fyrir depurð og pirringi.

Hjá Mín líðan getur þú fengið aðstoð við að draga úr streitu með fjarviðtölum. Fjarviðtöl eru 50 mínútna myndfundir þar sem þú átt samskipti við sálfræðing augliti til auglitis með öruggum hætti í gegnum internetið. Fjarviðtöl eru eins og sálfræðiviðtöl á stofu, eini munurinn er sá að þú átt samskipti við þinn sálfræðing í gegnum netið. Í fjarviðtölum getur þú fengið aðstoð við hvers konar sálrænum vanda, t.d. einkennum þunglyndis, kvíða (t.d. félagskvíða, almenns kvíða, ofsakvíða og heilsukvíða), lágu sjálfsmati og áfallastreitu. Flest stéttarfélög og margir vinnuveitendur niðurgreiða sálfræðikostnað.

Sálfræðingar Mín líðan nota aðeins gagnreyndar aðferðir sem rannsóknir hafa sýnt að eru árangursríkar við að draga úr einkennum streitu. Samkvæmt klínískum leiðbeiningum á Íslandi er mælt með hugrænni atferlismeðferð sem fyrsta meðferðarúrræði við flestum gerðum sálræns vanda.

Í sálfræðiviðtölum hjá Mín líðan er byrjað á að fara yfir og kortleggja vítahring streitu, skoðað er hvaða þættir viðhalda henni og vítahringurinn brotinn upp með hjálplegum, gagnreyndum aðferðum.